İKİNDİ GÜNEŞİ
Mustafa AK
İkindi Güneşi, bu kavramı coğrafi bağlamından farklı düşündüğümüz zaman karşımıza şöyle bir sonuç çıkacaktır. Tarih alanında kısa zamanda çok iş yapan hükümdarları nitelemek için kullanılan bir kalıptır. Çünkü İkindi güneşinin süresi kısa ama gölgesi uzundur. Bu benzetme kullanılarak Osmanlı tarihinde Yavuz Sultan Selim ve Anadolu Selçuklu tarihinde İzzeddin Keykâvus dönemlerine dikkat çekilmiştir. Öncelikle İzzeddin Keykâvus dönemine bakalım.
Gıyâseddin Keyhüsrev’in büyük oğlu olan İzzeddin Keykâvus, taht mücadelesinde
rakip olabilecek Alâaddin Keykubad’ı hapsettirmiştir. Fakat öldürmemiştir.
İleride görülecektir ki Selçuklulara en parlak dönemini Keykubad yaşatacaktır.
Karadeniz kıyısında Sinop limanını fethetmiştir. Bu olay sonrası Trabzon Rum Devleti
Kösedağ Savaşına kadar Türk hakimiyetinde kalacaktır. Bir isyan sonrası elden
çıkan Antalya limanı, İzzeddin Keykâvus döneminde geri alınmıştır. Doğu’da yaşanan Ermeni isyanı sona
erdirilerek, bölgede otorite yeniden sağlanacaktır. Tüm bu işleri 9 yıl
içerisinde yapmıştır. Bu şekilde hem devleti toparlamış hem de kendinden
sonraki yükselme devrine zemin hazırlamıştır.
Vefat etmiş ve sonrasında Sivas Şifaiyye medresesindeki türbeye
defnedilmiştir.
Yavuz Sultan Selim ise, Osmanlı devletinde 1512-1520 yılları arasında
iktidarda kalmıştır. Trabzon sancakbeyi iken, babasının Şah kulu isyanına karşı
etkisizliğinden dolayı babasına karşı isyan etmiştir. Sonrasında babasının
saltanatına son vermiştir. Kardeşleri ile hakimiyet mücadelesi vermiştir. Fakat
bu mücadeleler sonrası kardeşlerini öldürtmüştür. Anadolu’da yaşanan Şahkulu
isyanını bitirerek devlet otoritesini yeniden kurmuştur. Olayların planlayıcısı
olan Safevî devletini 1514 yılında Çaldıran savaşında yenmiştir. Bu zafer
Anadolu’da bugünkü mezhep dengesinin kurulmasını sağlamıştır. 1515 Turnadağı
savaşı ile Maraş merkezli Dulkadir beyliği, Osmanlı hakimiyetine alınarak
Anadolu Türk siyasi birliği sağlanmıştır. Mısır merkezli Memlûk Devleti 1516
Mercidabık ve 1517 Ridâniye savaşları ile Osmanlı hakimiyetine alınmıştır. Bu
olay sonrası Osmanlı devleti, hilafet merkezi olmuştur. İslam dünyasının siyasi
liderliği ele alınmıştır. Bu liderlik, Yavuz Sultan Selim’in İkindi güneşi
misali saltanatı kısa olsa da tarihteki rolünün devamını sağlamıştır. O günden
sonra Osmanlı siyasi hakimiyeti olmayan İslam coğrafyasında İslam dünyasının
liderliği yani dini misyon ile söz sahibi olmuştur.
Her iki hükümdar da
saltanatları kısa olsa da önemli işler başarmışlardır. Pek çok liman, şehir ve
stratejik alan onların eliyle fethedilmiştir. Kritik noktalarda müdahale ile
devletin dağılmasını engellemişlerdir. Fiziki olarak toprak kazancı yanında
mali anlamda devlet hazinesi en güzel dönemlerini yaşamıştır. Her ikisi de
ikindi güneşi gibi tarihe etki edecek önemli hamleler yaparak tarihimizdeki
yerlerini almışlardır. Rabbim bizlere hayırla anılacak işler yapmayı nasip
etsin.
Selam ve dua ile…
0 yorum:
Yorum Gönder