Ya! Eba Hir ~ İslam Tarihi

7 Aralık 2021 Salı

Ya! Eba Hir

“Biyografi çalışmalarına farklı bir örnek sunan Ebû Hüreyre -Bir Otoritenin İnşası- adlı kitap Türkiye Siyer Kitaplığı serisi arasında yayımlandı. Prof. Dr. Şaban Öz tarafından kaleme alınan eser, rivayetleri ile öne çıkan ancak hayatı ihmal edilen bir ismin, hayatına, şahsının zaman içerisinde otorite haline getirilme sürecine ışık tutuyor.

Yazar, kitabının bir eleştiri veya savunu getirmek amacıyla telif edilmediğini bir otoritenin inşa sürecini takip etme gayesini taşıdığını belirtiyor. Klasik kaynaklara dayanılarak hazırlanan eserin biyografik eserlere yeni bir boyut kazandıracağı bekleniyor.” Siyer Araştırmalar

YA! EBA HİR

Mustafa AK

Başlığa koyduğum ünlem Arapça olup Ey! Kedicik babası anlamına geliyor. Kedicik babası Resulullah’ın Ebu Hureyre’ye kedilere olan muhabbeti nedeniyle vermiş olduğu bir lakap. Sahabenin gerçek adını bilen yok. Ama muhabbeti adının üzerine çıkan şahsiyetlerden birisidir. Nasıl Ebu Leheb ateş babası olarak anıldıysa tam zıttı bir örnek Ebu Hureyre’dir. Kıyamete kadar kedilere olan muhabbeti ile anılmak. Malum herkes niyetine göre isim alır. Takdir-i ilahi.

Yazının asıl konusu bu alanla ilgili son dönemde çıkan bir kitabın analizi olacak. Maraş İlahiyattan Şaban Öz hocanın “Bir Otoritenin İnşası Ebu Hureyre” kitabını dilim döndüğünce yorumlamaya çalışacağım. Kitap bir sahabe biyografisidir. Kuru bir biyografi olmayıp belli meseleleri anlatma derdi olan bir kitap ‘Ebu Hureyre’. Endülüs yayınları arasında çıkan bu kitap özet sayılabilir. Ama fikri itibariyle okuyucu özetten fazlasını bulacaktır.

Kitapta Ebu Hureyre’nin hayatı risalet öncesi dönemden başlanarak ölümüne kadar anlatılıyor. Hadis ilmine katkıları, vaazları, yaşantısı ve aldığı görevler ele alınmıştır. Esere göre iki Ebu Hureyre profili vardır:

İlki Hayber’in fethinden sonra Müslüman olan, yeni dinine samimiyetle bağlı, mümkün olduğu kadar Hz. Peygamber ile vakit geçirmeye çalışan bir insandır. Bir müddet idari görevleri olsa da genellikle ilimle meşgul olmaya çalışan bir kişidir. Annesi ile yaşamaktadır. Lakabını Kedi sevgisinden alacak kadar muhabbet ehli, çocuklar ile oynayacak kadar mütevazı bir insandır. Hayatına bakıldığında gariban olduğu günler kadar zamanı gelince cömert olmasını da bilmiştir. Hz. Peygamberin pek çok hadisinin aktarılmasında etkili olmuştur. Çok hadis anlattığı için eleştirilmiştir. Ama bunu da insanların dini doğru anlamalarını sağlamak için kullanmıştır.

İkinci Ebu Hureyre profili ise sayısı binlere varan hadisler aktaran ve ‘neden çok aktarıyorsun?’ denildiğinde ‘siz ticaret ile meşgulsünüz ama ben vaktimi tamamen Allah Resulüne ayırıyorum’ diyen bir şahsiyettir. Hatta kendisini bu noktada sorgulayan Hz. Ayşe’ye dahi fırça atma noktasına getirilen bir şahsiyettir.

Onun çok hadis aktarma özelliği nedeniyle sonraki nesiller onun ağzından ona ait olmayan hadis nakilleri yapabilmişlerdir. Ama onun bu kadar rivayeti nasıl ezberlediği hususunda ezber yeteneğinin Hz. Peygamberin ona yardımı ile olduğu söylenerek olay sorgulanamaz bir hal almıştır. Tabi bunlar Ebu Hureyre kaynaklı ve onun iradesi dahilinde değildir. Onun çok hadis rivayeti göz önünde bulundurularak pek çok uydurma bilgi ona atfedilmiştir. Tam tersi yönden bakarsak bazı ilim adamları da Ebu Hureyre kaynaklı tüm bilgileri at gitsin noktasına gelmişlerdir. Özetle kendi halinde yaşayan ve öğrenmeye çalışan samimi bir Müslümanı tarihte olduğu yerden farklı bir konuma getirme çabasının olduğu aşikârdır. Elbette ben kitaptan anlayabildiğimi yazmaya çalıştım. Yanlış, eksik ve fazlam olduysa af ola. Gayret bizden muvaffakiyet Allah’tandır.

Selam ve dua ile…

Mustafa AK, Tarih Öğretmeni, mstfknyali@gmail.com