SÂMÂNÎLER
Mustafa AK
Ortaokuldan liseye tarih kitaplarımızın ismini zikrettiği ama haklarında detay vermediği iki devlet vardır. Bunlar Sâmânîler ve Büveyhilerdir. İkinci devlet ayrı bir yazının konusu olmakla beraber Sâmânîlerin Türk tarihinde önemli rolleri vardır. Bu rolleri ve tarihimize olan etkileri yazımızın asıl mevzuunu teşkil edecektir.
Ortaokuldan liseye aynı ders
kitaplarının yaptığı bir ezber daha vardır. İlk Müslüman Türk devleti
Karahanlılardır. Ayrıca Türkler İslamiyeti İran’dan öğrenmişlerdir. Bu konularda,
son zamanda yazılan yeni bir kitap mevcut ezberleri bozacak niteliktedir. Aydın
Usta hocanın kaleme almış olduğu “Türkler
ve İslamiyet İlk Müslüman Türk Devleti: Sâmânîler” isimli eser bu konuda
yeni bakış açıları getirmektedir. Tarih bilimini durağanlıktan kurtaran nokta;
yeni kaynakların ortaya çıkması ve mevcut bilgilerin kaynaklar ışığında yeniden
tahlili ile mevcut ezberlerin bozulmasıdır.
Aydın Usta hocanın görüşüne göre Sâmânîler,
bir Türk devletidir. Bu nedenle Türkler, İslam dinini İran yoluyla kabul
etmemişlerdir. Aksine ilk İslam fetihleri ile kabul etmişlerdir. Yine aynı
görüşe göre Sâmânîler, Türk devletidir. Bunu çeşitli şekillerde ispat yoluna
gitmiştir. Nitekim Sâmânîlerin ata olarak kabul ettiği Behram Çubin Türk
asıllıdır. Çubin isminin Türkçe de karga anlamına geldiğini belirtir. Sâmânîler,
devlet idaresinde yani yazışmalarda Arapçayı kullanmışlardır. Bununla birlikte
Türkçe Kur’an meali de bu döneme aittir. Ama eser günümüze ulaşmamıştır. Sâmânîlerin
geldikleri köke dair Reşidüddin Fazlullah’ın onları ataları Oğuzlardır görüşü
yukarıdaki fikri güçlendirmektedir. Sâmânîlerin ortaya çıktığı şehir
Semerkant’tır. Buranın İslam fetihleri sırasında Türk nüfusun çoğunluğu
oluşturduğu tarihi kayıtlarca doğrulanmaktadır. Sâmânîlerin, İslam öncesi
dinlerinin Budizm ve Gök Tanrı dini olması da onların Türk olduklarına
delildir. İranlılar, İslam öncesinde Mecusi yani ateşperesttirler. Günümüzde Ehli
Sünnet itikadına mensup olan Türklerin çoğunluğu Hanefi-Maturidi
mezhebindendir. Diğer Sünni mezheplere mensup Türk az sayıda da olsa vardır.
Ama İranlılar büyük çoğunlukta Şii mezhebinden olup az miktarda da Şafii
bulunmaktadır. Hanefi ise yok denecek kadar azdır. Eğer Türkler, İslamiyeti
İran’dan öğrendilerse içlerinde doğal olarak Şafiilerin de olması gerekirdi.
Türk tarihinde ilk günden itibaren Hanefi mezhebi çoğunlukta olduğuna göre
Türkler yeni dinlerini Araplardan almışlardır.
Türk tarihinin önemli kırılma noktalarından
biri olan İslamlaşma meselesi günümüzde de aynı sıcaklığı ile tartışılmaktadır.
Çeşitli sosyal paylaşım sitelerinde bu konu ile ilgili farklı görüşler ortaya
konulmaktadır. Bu nedenle insanlar birbirlerine ağır hakaretler içeren yorumlar
yapabilmektedir. Meseleye kaynaklar ışığında ve bilimsel bir gözle bakmak isteyen
okurlarımızın Aydın Usta’nın eserini okumalarını tavsiye ederim.
Selam
ve dua ile
Seydişehir AİHL Tarih Öğretmeni, mstfknyali@gmail.com
Türkler ve İslamiyet
İlk Müslüman Türk Devleti Sâmânîler
Prof.
Dr. Ahmet Taşağıl’dan kitaba dair:
Batı Türkistan’ın
güneybatısı, Maveraünnehir, Horasan ve Afganistan’ın kuzeyi tarihin en erken
devirlerinden itibaren Türk kökenli halkların akınlarına sahne olmuştur.
Bölgede kurulan ilk büyük Türk devleti Akhunlardır (350-558). Sonrasında gelen
Göktürklerin batı kolunun VIII. yy.’da zayıflamasıyla başıboş kalan boylar aynı
bölgede yayılmışlardır. Bu arada İslamiyet ve İslam kültürü Türkler arasında
kendisini göstermeye başlamıştır.
Sonrasında Türkler bireyler ya da küçük
hanedanlıklar halinde Müslüman oldular. Böylece Türk ve İslam tarihini hatta
dünya tarihini derinden etkileyecek olayların ilk adımı atılıyordu. Yani
Sâmânîler Devleti doğuyordu. Kısacası Türklerin tarihi geçiş yollarından bir
Türk devleti yükseliyordu.
Aslında Sâmânîlerden önce Fergana, Buhara,
Taşkent, Semerkand başta olmak üzere çok sayıda yerel hanedan kuran Türkler adı
geçen devleti de kurarak yükselttiler. Neticede Akhunlardan itibaren başlayan
bölgenin Türkleşme süreci tamamlandı. Daha sonra Ön Asya’ya akacak olan
Selçuklu ve Türkmenlere bir alt yapı hazırladı.
Elinizdeki bu kitap Türklerle
Müslümanların mücadelelerini, Türklerin nasıl, hangi şartlarda Müslüman
olduklarını ve ilk Müslüman Türk devleti olan Sâmânîlerin kökenini anlatmaktadır.
0 yorum:
Yorum Gönder