Yrd. Doç. Dr. Ömer Sabuncu*
Hz. Peygamber’in aile hayatını
öğrenmek ve eşleri hakkında bilgi sahibi olmak, aile hayatının örnekliğini
anlamada insanlığa yardımcı olacaktır. Hz. Peygamber’in en genç hanımı, “Mü’minlerin
annesi” Hz. Âişe hem ahlak, fazilet ve takva bakımından hem de ilmî anlamda tüm
çağların hanımlarına örneklik teşkil eden bir şahsiyettir. Ayrıca Hz. Âişe İfk
Hadisesi, Îlâ ve Cemel Savaşı gibi olaylar sebebiyle İslâm tarihinde önemli bir
yere sahiptir. Bu sebeplerden dolayı Hz. Âişe hakkında pek çok eser kaleme
alınmıştır; araştırmalar yapılmıştır. Çalışmamızda, Hz. Âişe ile olarak
yapılmış araştırmaları bir arada vermek suretiyle ilgi duyanların dikkatine
sunmak ve Hz. Âişe hakkında yeni çalışma başlıkları için bir fikir oluşması
hedeflenmiştir.
Hz. Âişe ile ilgili pek çok çalışma yapılmıştır.
Bunlar kitap, makale, tebliğ ve tezlerden oluşmaktadır. Çalışmamızda bunları
bir arada vermenin yanı sıra bazı eserleri inceleyerek dikkate sunmanın faydalı
olacağı kanaatindeyiz.
Bunlardan ilki Hz. Âişe hakkında 6. (m. 627) yüzyılda
İbn Behîc el-Endelüsî (h. 6. yüzyıl) tarafından kaleme alınmış 56 beyit ve
şerhinden oluşan Kasîdetu el-Vâ‘iz el-Endelüsî fî Menâkibi ümmi’l-mü’minin
es-Sıddîka Âişe[1] adlı
eserdir. Eser, müstakil ilk çalışmalardan ve kaside olması bakımından dikkat
çekicidir.[2]
Üç bölümden oluşan eser sırasıyla; Hz. Âişe’nin hayatı, Kasîde sahibi
hakkında bilgi ile Kasîde ve şerhinden oluşmaktadır. Bu eseri lafız ve
delalet açısından tahlil eden Arapça bir makale yayınlanmıştır.[3]
Bir diğer eser Harran’lı âlim İbn
Teymiyye’nin (ö. 728/1328) 1328), Minhâcü’s-sünneti’n-Nebeviyye
adlı eserinde Hz. Âişe hakkında bazı iddialara karşı verdiği cevaplardan
oluşan “Şubuhât havle’s-Sahâbe ve’r-red aleyhâ” Ümmü’l-Mü’minîn Âişe
radiyallâhu anhâ adlı bölümlerdir.[4]
Çalışma, “Mü’minlerin Annesi Âişe’nin (r.a.) Menkıbelerinden Seçmeler, Âişe’nin
Üstünlüğü, Âişe’nin Müslümanlar Arasına Savaş Değil Sulh Amaçlı Çıkışı,
Müminlerin Anneleri Peygamber’in Eşleri” adlı bölümlerden oluşmaktadır.
Tespit
edebildiklerimiz içinde en kapsamlı araştırmanın Alevî b. Abdülkadir
es-Sekkâf’ın editörlüğünde, birçok ilim erbabının katkı sunduğu Âişetu
Ümmü’l-Mü’minîn Mevsûatün ilmiyyetün an hayatihâ ve fadlihâ ve mekânetihâ el-ilmiyyeti
ve alâkatihâ bi-âli’l-beyti ve reddi’ş-şübuhâti havlehâ[5]
adlı eser olduğu kanaatindeyiz. Hz. Âişe’nin hayatının çeşitli yönlerini
anlatan bu kitap, Hz. Âişe hakkında akademik bir titizlikle hazırlanmış olup
ansiklopedi niteliğinde bir çalışmadır. Kitapta Hz. Âişe tanıtılmakta; hayatı,
faziletleri ve sıfatları, Hz. Âişe’ye atılan iftiralar ve hakkında ileri
sürülen şüpheler, Hz. Âişe’ye sövmenin hükmü ve Hz. Âişe’yi öven bir grup
kaside yer almaktadır. Mukaddimeden sonra
kitap hakkında ilim çevrelerinin görüşleri yer almakta; devamında Hz. Âişe’ye
bu ilginin neden olduğu; hayatıyla ilgili niçin müstakil bir kitap
hazırlandığına kısaca cevap verilmektedir. Kitap yedi bölümden oluşmaktadır.
Hz. Âişe’nin Hz. Peygamber (s.a.s.) ile olan
evlilikleri üzerinde son dönemde ortaya atılan, onun evlendiği sırada kaç
yaşında olduğu tartışması, özellikle müsteşriklerin ve munharif fırkaların
sıkça başvurduğu bir konudur. Bu tartışmalara İslâm dünyasından gerek müstakil
kitap ve makaleler vesilesiyle gerekse iletişim araçlarıyla cevaplar
verilmekte, konuya açıklık getirilmeye çalışılmaktadır. Bu kitaplardan tespit
edebildiğimiz kadarıyla en kapsamlısı Fehd b. Muhammed b. Muhammed b.
el-Gufeylî’nin es-Senâ el-Vehhâc fî Sinni Âişe inde’z-Zevâc adlı çalışmasıdır.[6]
Hacimli olan bu esere de dikkat çekmek istedik.
Eser, temelde Hz. Âişe’nin evlendiği sırada kaç
yaşında olduğunu rivayetler ışığında, fıkhî, tıbbî ve ictimaî açıdan
değerlendirmekte, bunları modern dünyadan getirdiği örneklerle
desteklemektedir. Kendisinden önce bu konuda yazılmış eserlerden de haberdar
olduğu anlaşılan müellif, kitabını bir mukaddime ve üç bölüme ayırmıştır. Mukaddimede,
bu konunun önemi ve yöntemi hakkında bilgi vermektedir. Birinci bölümde, Hz.
Âişe’nin evlilik yaşı konusunun son dönemde iletişim araçlarındaki yayılışı ve
bu konuda muteber hadis kaynaklarından bugüne gelen rivayetler işlenmiştir.
İkinci olarak, Hz. Âişe’nin Hz. Peygamber (s.a.s.) ile olan evliliğinin tarihî
ve fıkhî boyutu ele alınmaktadır. İkinci bölümde temelde senet ve metin
hakkında araştırma konu alınmıştır. Buluğ yaşının iklimle etkileşimi ve Hz.
Peygamber (s.a.s.) ile Hz. Âişe’nin evliliğinin Arap örfündeki yeri bu konudaki
bazı açıklamalara yer verilerek ele alınmıştır. Üçüncü bölümde bu konuda diğer
din ve fırkalardan gelen iddialar ele alınmıştır. Yine bazı âlimlerin son
dönemde ortaya atılan Hz. Âişe’nin evlilik yaşı iddialarına reddiyelerini
içermektedir. Çalışma bu şüphe hakkında yazılmış olan bir şiirle
tamamlanmıştır.
Son olarak Spellberg’in Hz.
Âişe hakkında yazdığı, Siyaset, Cinsiyet ve İslâmî Geçmiş: Hz. Âişe’nin
Mirası[7]
şeklinde çevirebileceğimiz kitabı hakkında kısaca bilgi verelim. Spellberg
çalışmasında bir kadın olarak Hz. Âişe’nin vasiyetinin ortaçağdaki Müslüman
erkeklerin düşünce yapılarının anlaşılmasına yardımcı olduğunu ifade
etmektedir. Hz. Âişe’nin hayatının sadece kadının tarihine değil, aynı zamanda
kadının toplumdaki yerine de dikkatleri çektiğini vurgulamaktadır. Spellberg: “Hz. Âişe’nin hayatı sadece
kadının tarihine değil, aynı zamanda kadının toplumdaki yerine de dikkatleri
çekti.”[8]
demektedir.
Kitaplar
Abbott, Nabia, Aishah: the beloved of Mohammad,
The University of Chicago Press, New York 1942, 230 pp.
- (1897-1981),
Hz. Muhammed’in Sevgili Eşi Ayşe (Yaşam
Öyküsü) Çeviri: Tuba Asrak Hasdemir,
Yurt Kitap-Yayın, Ankara, 1999.
Abdülkadir b. Muhammed Ata Sufi, es-Saika fî ebatil
ve iftiraati’ş-Şia ala ümmi’l-mü’minin Âişe (r.anha) maa defʻi’l-kezibi’l-mübîn
an ümmehati’l-mü’minin, Dâru Edvai’s-Selef (Edvaü’s-Selef), Riyad
1425/2004, 278 sayfa, 24 cm.
Abdullah Ebu’s-Suud Bedr, Tahkîk “Müsnedü
es-Seyyide Âişe” râdiyallahu anhâ, Müsnedü el-İmam Ahmed b. Hanbel’den
Tahrîc edildi.
Afğânî,
Sa’îd, Âişe ve’s-siyâse/On The Political Activity and İnfluance of Aishah,
wife of the Prophet Muhammad, Cairo,
1947, 332 sayfa.
-
Âişe ve’s-siyâse, Kahire, 1957.
Akıncı, Ahmet Cemil, Hz. Aişe, Bahar Yayınları,
İstanbul, 2005, 330 sayfa, 21 cm.
Akkâd, Abbas Mahmud, es-Sıddîka
binti’s-Sıddîk, Dârü’l-Maʻarif, 1966, 117 sayfa, 20 cm.
el-Amrânî, Bedr, el-Humeyrâ Âişe ümmü’l-mü’minin min rihâbi’l-luga ilâ mihrâbi’s-sünne, Rabat, Merkezu Ukbe b. Nafi; er-Rabıtatü’l-Muhammediyye
li’l-Ulema, 2012/1433, 115 sayfa; 24 cm.
Aşık, Nevzat, Hazreti Âişe’nin Hadisciliği,
Öğrenci Basımevi, İzmir 1987, 78 sayfa, 20 cm.
Azadu, Gulu Muhammadu, Aisha
Siddîqa, Ḥaidarabadu, Sindhu: Ar. Ech.
Aḥmadu ainḍ Bradars, 1961-62,
91 p, 18 cm.
Balcı, Ramazan, En sevgilinin Sevgilisi Hz. Aişe, Gelenek
Yayıncılık, İstanbul, 2003. 167 sayfa, 20 cm.
Baslum, Cevâhir Muhammed Sürûr, Âişe
Ümmü’l-Mü’minin fî Dav’il-Kitâbi ve’s-Sünne, İşrâf Yûsuf ed-Dabʻ, Mekketü’l-Mükerreme,
1402, 424 sayfa.
Bursalı
Rıza Efendi, İffet ve İsmet Timsali
Hazreti Âişe, Çile, İstanbul, 1982.
Bursalı, Mustafa
Necati, Ehl-i Beyt İffet ve İsmet
Timsali Hz. Aişe, Çelik Yayınevi, 286 sayfa.
Ceylan, Meryem Canan,
Entelektüel ve Siyasi Bir Kişilik Olarak Hz. Aişe, Ahsen
Yayınları,
İstanbul, 2002.
Cihan Rıf‘at Fevzi, es-Seyyide Âişe ve Tevsikuha
li’s-Sünne, Mektebetü’l-Hancı, Kahire 2001/1421, 287 sayfa, 24 cm.
Dahil, Saʻîd Fâyiz, Mevsuatu fıkhi Âişe Ümmü'l-mü'minin: Hayatuha ve
Fıkhuha, Dârü'n-Nefâis, Lübnân/Beyrut, 1409/1989, 767 sayfa.
Demireşik,
Halime, Hz. Âişe bintü Ebibekir radıyallâhu anhümâ, Erkam Yayınları, İstanbul, 2010.
ed-Dimaşkî, Muhammed Arif, el-Husunü’l-Muniʻa
li’s-Seyyidetu Âişe biittifaki ehli’s-Sünne ve’ş-Şîʻa, (y.y.).
el-Endelüsî (İbn Behîc), Ebû İmrân Mûsâ b.
Muhammed Abdillah el-vâiz, Kasîdetu el-Vâ‘iz el-Endelüsî fî Menâkibi ümmi’l-mü’minin
es-Sıddîka Âişe, thk. Fehd b. Abdurrahmân b. Süleymân er-Rûmî, Riyâd,
Mektebetü’t-tevbe, 1418/1998.
- el-Kasîdetu’l-vaddâhiyyetu
fî medhis-Seyyideti Âişe ümmi’l-mü’minin (radiyallâhu anhâ), Nizâm
Muhammed Sâlih Yaʻkûbî, Beyrut, Mektebetü’t-tevbe, 1423/2002.
Erkocaaslan,
Recep, Hz. Âişe’nin Hayatı, Şahsiyeti ve Hz. Peygamber Sonrası İslâm
Tarihindeki Rolü, Beyan Yayınları, İstanbul, 2016.
Fârûkî, Ebû Reyhân Diyâü’r-Rahmân, Habîb Hudâ
Ümmü’l-Mü’minîn, Seyyide Âişe Sıddîka râdiyallahu anhâ, y.y.,
t.y.
Fazal Ahmad, Aisha the truthful, Taj Co., New
Delhi 1983, 140 sayfa; Lahore: Sheikh Muhammed Ashraf, 1969, xii, 128pp, (A biography of
Seyyedah Aisha bint abu Bakr (d.58/678), one of the wives of the Prophet).
Fehd el-Arabi Harisi, Kale İbn Abbas Haddesenâ Âişe, Mektebetü’l-Melik Fahd el-Vataniyye,
Riyad, 1995/1416, 404 sayfa, 24 cm.
Ferşadoğlu, Saliha, Hz. Aişe’nin İzinde, Yeni Asya Neşriyat, İstanbul,
2010.
Fevzi, Cîhan Rıf’at, es-Seyyide Aişe ve
Tevsikuha li’s-Sünne, Kahire, Mektebetü’l-Hancı, 1421/2001.
el-Gufeylî, Fehd b. Muhammed b. Muhammed, es-senâ
el-vehhâc fî sinni Âişe inde’z-zevâc, Riyâd, Dâru’s-samî‘î, 1432/2011.
Habeş, Refîde, Aişe bint Ebî Bekr es-Sıddîk, Beyrut,
1411/1990.
el-Hatib el-Bağdadî, Ebu Bekir Ahmed b. Ali b. Sabit,
Ebu Bekir, 463/1071, Cüz’ Fihi Hutbetu Aişeti’s-Sıddîka, [y.y.], Yazma,
639, 26-30 vr.
el-Hüseynî, Abdullah b. İbrahim Mîrganî, el-Cevheretü’ş-şifâfiyye
ba‘zı menâkıbi’s-Seyyide es-Sıddîkıyye,
1168’de (1755) yazmıştır. (bk. Müneccid, s. 220).
Haylamaz, Reşit, Müminlerin En Mümtaz Annesi
Hazret-i Aişe, Işık Yayınları, İstanbul, 2009.
Hazrat Aisha Siddiqa, Darü’l-Buhus, Kuveyt, [t.y.], 44
sayfa.
Hıfnî, Abdülmünʻim, Mevsuatu ümmi’l-mü’minin Aişe
binti Ebî Bekr, Mektebetu Medbuli, Kahire, 2003, 1356 sayfa, 24 cm.
Hutbetü Seyyidetina Aişe, Âişe Ümmü’l-Mü’minin Bintü
Ebu Bekr es-Siddîk el-Kuraşî, (58 /678), müst. Mustafa Aşir, [y.y.]:
Yazma, [t.y.] 113-117 vr.
İbn Hanbel, Ebû Abdullah Ahmed b. Muhammed b. Hanbel
eş-Şeybânî (ö. 241/855), Müsned İbn Abbâs ve Âişe, [y.y.]: Yazma, [t.y.]
371 vr.
İbn Râhûye, Ebû Ya'kub, İshak b. İbrâhim b. Mahled (ö.
238/852), Müsnedü İbn Râhûye (Müsnedü ümmü’l-Mü’minin Âişe radiyallahu anhâ),
Tahkîk Abdülgafur Abdülhak Hüseyin el-Belûşî, Mektebetü’l-Îmân,
el-Medinetü’l-Münevvere, 1410.
İbn Teymiyye (ö. 728/1328), Şübühât havle’s-Sahâbe
ve’r-red aleyhâ: Ümmü’l-mü’minin Âişe, takdim ve thk.: Muhammed Mâlullah,
Mektebetü İbn Teymiyye, 1410/1989.
İbn Zebâle, Ebü’l-Hasen
Muhammed b. el-Hasen b. Zebâle el-Medenî el-Mahzûmî (ö. 199/814), el-Müntehab min
kitâbi ezvaci'n-nebi, Ebû
Abdullah Zübeyr b. Bekkar b. Abdullah Zübeyr b. Bekkar, (ö. 256/870); thk.
Ekrem Ziya Ömeri, el-Câmiatü’l-İslâmiyye, Medine 1981/1401. 82; 24 cm. Talebesi
Zübeyr b. Bekkâr bu kitabı hocasından aldığı bilgilerle yazmıştır. (Çetin,
Osman, “İbn Zebâle”, DİA, c. 20, s. 458).
İbnü’l-Enbari, Ebû Bekr b. Beşşar Muhammed b. Kâsım b.
Muhammed (ö. 328/940), Şerhu Hutbeti Aişe Ümmü’l-mü’minin fî Ebiha, thk.
Selahaddin Müneccid, 2. bs., Dârü'l-Kitâbi'l-Cedid, Beyrut, 1980, 40 sayfa, 24
cm.
Mûsâ Şâhîn Lâşîn (İşrâf), Müsnedü
Ümmü’l-Mü’minin Âişe radiyallahu anhâ min Kitâbi’l-Müsned li’l-İmam Ahmed,
Tahkîk: İbrahim Abdülfettâh Halîbe, 1402, 1090 vr.
Kaluç,
Hasan - Keskin, Hamza, Hz. Aişe,
İslamoğlu Yayıncılık, İstanbul, 1996.
Kara, Hilal Çelikkol, Peygamberimizin
En Sevdiği Hanım Hz. Aişe, Nesil Çocuk.
el-Kazvînî, Abdülcelîl b. Muhammed, Tenzîhü
Âişe ani’l-fevâhişi’l-‘azîme.
el-Mukasi, Burhaneddin, Tefsiru Hutbeti Aişe
es-Sıddika, [y.y.] : Yazma, [t.y.] 1-15 vr.
el-Muknasi el-Mağribi, Burhaneddin İbrahim b. Yahya, Muhtasar
fî Şerhi Hutbeti Âişe Ümmi’l-Mü’minîn, [y.y.]: Yazma, 652. 20-25 vr.
Kutub, Muhammed Ali, Âişe radiyallahu anhâ Muallimetü’r-Ricâl ve’l-Ecyâl, Mektebetü’l-Kur’ân
li’t-tabʻ ve’n-neşr ve’t,tevzîʻ, Kâhire, 1986, 111 sayfa, 24 cm.
Menâkib-i Hazret-i Âişe, Yayıncı
[1722], Yazı
alanı: 160x105 mm., Satır sayısı: 15., Eser; Hz. Aişe’nin menkıbeleri
hakkındadır, Eser adı, dibâce ve konusundan verilmiştir, Yazma eser. (http://search.theeuropeanlibrary.org/portal/tr/search/%28%22title%22+all+%22ai%C5%9Fe%22%29.query
3 Temmuz 2011)
Mevlana Şibli en-Numani, 1332/1914, İslam Tarihi:
Asr-ı Saadet: Peygamberimizin Sireti ve Hz. Aişe, trc. Ömer Rıza Doğrul,
Günümüz Türkçesine Aktaran: Osman Zeki Mollamehmedoğlu, Eser Neşriyat, İstanbul,
1977, 3. c. (582 sayfa), 24 cm.
Mumtaz Moin, Umm al-mu'minin a'ishah siddiqah: life
and work, Taj Co., Delhi 1982. XIV, 185 sayfa.
Murtada Askari, The role of A’ishah in the history of İslam: ehâdîsu ümmi’l-mü’minîn
Aişe: A’ishah in the time of the Prophet until the End of ‘Uthman’s caliphate,
translated by Alaaddin Pazargadi, Tehran: Naba Organization, 2000-1379, 1. c.
(218 sayfa), 21 cm.
-
The role of Aishah in the history of İslam: ehâdîsu
ümmi’l-mü’minin Aişe: Aishah in the time of Ali ibn Abi Talib, translated
by Alaaddin Pazargadi, Tehran, Naba Organization, 2000-1379, 2. c. (183 sayfa),
21 cm.
- The Role of
A’ishah in the history of İslam: ehâdîsu ümmi’l-mü’minîn Aişe: A’shah in the
time of Mu’awiyah ibn Abi Sufyan, translated by Alaaddin Pazargadi, Tehran, Naba
Organization, 2000-1379, 3. c. (229 sayfa), 21 cm.
-
Ehâdîsu ümmi’l-mü’minin Aişe, 5. basım,
Beyrut, et-Tevhid li’n-Neşr, 1994/1414, 1. c. (475 sayfa), 24 cm.
-
Nakş-i Aişe: Der Tarih-i İslam, trc. Muhammed
Sadık Necmi, trc. Atai Muhammed Serdarniya, Mecmuu İlmi İslamî, Tahran, 1373, 1
c.’de 3 c. (295, 315, 332 sayfa).
Mutlu, İsmail, Müminlerin Annesi Hazret-i Aişe,
3. basım, Mutlu Yayıncılık, İstanbul, 1996.
Nasrullah Halife, Hadisü’l-ifk ev; Kıssatü’s-Seyyide
Aişe, [y.y., t.y.] 106 sayfa, 16 cm.
Necefzade, Yakup Kenan, Ayşe Anamız, Atlas
Kitabevi, İstanbul, 1967.
Nadwi, Sulaiman, Sayyida Aisha Siddiqa,
(Translated from Urdu by Zaheer, S. Iqbal), JRAI 1976. A biography of Seyyedah
Aisha bint abu Bakr (d. 58/678), one of the wives of the Prophet.
-
Hazreti Aişe, Türkçesi Ahmet Karataş, Timaş Yayınları, İstanbul,
2003, 264 sayfa, 21 cm.
-
(1884-1953), Siretü’s-seyyide Aişe Ümmü’l-mü’minin,
Dârü’l-kalem, Dımaşk, 2003/1414, 374 sayfa, 24 cm.
-
İslam tarihi: Asr-ı Saadet: Hazreti Aişe, Hazreti Ebu
Bekir, 1332/1914, trc. Ömer Rıza Doğrul, Asarı İlmiye Kütüphanesi, İstanbul
1928/1346, 1 c.’de 5-6. c. (295, 272 s.), 18 cm.
Nusayr, Abdülgani, Fezâilu ümmü’l-mü’minin Âişe
(r.a.) ve hükmu men sebbehâ ve kazefehâ, Dârü’l-ulum ve’l-hikme, 2011, 88
sayfa, 24 cm.
Pilavoğlu, Mehmed Kemal, Hazreti Âişe Validemiz,
Güven Matbaası, Ankara, 1965, 69 sayfa, 24 cm.
Quaddura, Zahiya, A’isa Umm al Mu’minin,
Bairut, Dar al ʻİlmli’l Malayin 1988, 240 sayfa [Inhalt: Leben und Wirkung
ʻA’isas, der Gattin des propheten (613-618). In Arab, Schrift arab, Zugl,
Kairo, Univ., Gamiʻat Fu’ad al-Auwal, Magisterarb 1947.
Rahman, Mohammed Anisur, The Greatest Woman
Jurist Ayesha Siddiqa, Syed Suleman Nadvi Academy, Karachi/Pakistan, 1993,
108 pp.
Refide
Habeş, Aişe binti Ebî Bekr es-Sıddik, gözden geçiren: Muhammed Habeş,
Beyrut, Dârü'l-Hayr, 1990, 123 sayfa, 24 cm.
es-Sekkâf, Alevî b. Abdülkadir (Editör), Âişetu
Ümmü’l-mü’minîn Mevsûatün ilmiyyetün an hayatihâ ve fadlihâ ve mekânetihâ
el-ilmiyyeti ve alâkatihâ biâli’l-beyti ve reddiş’-şübuhâti havlehâ,
Zahran/Suudi Arabistan, Müessesetü’d-düreri’s-seniyye, 1. Baskı, 1434/2013.
Shamsuddin, Ahmad, Life History of Hazrat Ayesha
Siddiqa, IL, 1952, 4 (1): 29-36. (An extended biographical essay on
Seyyedah Aisha bint Abu Bakr (d.58/678.).
Shawkat, Jamila, Musnad ʻA’isha bin Abi Bakr al-Sadıq,
Lahore 1991. (Yayınlanmış doktora tezi).
Sicistanî, Ebû Bekr b. Ebî Davud, Müsnedu Aişe
radıyallahu anhâ / Ümmü’l-Mü’minin Aişe bint Ebî Bekr Sıddik, 58/678, thk.
Abdülgafur Hüseyin, Dârü’l-Aksa, Kuveyt, 1985, 116 sayfa, 24 cm.
Spellberg, Denise, A., Religious image and historical reality: the depiction
of Aisha bint Abi Bakr in medieval Islamic society, New York,
Columbia University, 1989, 307 sayfa.
-
Politics, Gender, and the Islamic Past: The
Legacy of ʻAisha bint Abi Bakr, New York,
Columbia University, 1994, 243 sayfa, 22 cm.
Subaşı, Ebubekir, Müminlerin Annesi Hazreti Aişe,
Mavi
Lale Kitabevi Yayınları, 2010, 118 sayfa.
Suud b. Abdullah el-Fenisân, Merviyyatu Ümmi’l-mü’mînin Âişe fi’t-tefsir,
Mektebetü't-Tevbe, Riyâd, 1413/1992. 510 sayfa, 24 cm.
Suyuti, Celalüddin Abdurrahman b. Ebu Bekr b. Muhammed, 911/1505, Aynu'l-İsabe
fi İstidraki Âişe ale’s-Sahâbe, Tahkik: Abdullah Muhammed ed-Dervîş,
Dârü’l-Îmân, Dımaşk 1403/1983, 86 sayfa
-
Müsned
Ummü’l-Müminin Âişe radiyallahu anhâ min cevamii’l-kebîr, Talik:
Muhammed Gavsu’n-Nedevî, Tahrîc: Vesim Osman el-Medenî, Karaçi, 1992.
Şadiye, Fatma, Ümmü’l-mü’minin Hazret-i Aişe
es-Sıddika radıyallahu teala anhâ, Hanımlara Mahsus Gazete Matbaası,
İstanbul, 1322, 70 sayfa, 18 cm.
eş-Şâzel, Abdülkâdir b. Muhammed, Reddü'l-‘ukûlit-ta’işe
ilâ maʻrifeti mâ ahtus-sat bihî Hadîce ve Âişe, 1090’da (1679) yazmıştır.
Şelebî, Mahmud, Hayâtu Aişe “Ümmü’l-mü’minîn” (r.a.),
Beyrut, 1418/1998.
eş-Şevâbike, Ahmed Mahmud, el-Eserü’s-semîn fi nusreti Âişe ümmü’l-mü’minîn, Amman, Darü’l-Faruk, 2012/1433, 272 sayfa, 25 cm.
Tahmaz, Abdülhamid Mahmûd, es-Seyyide Aişe: Ümmü'l-mü'minin
ve Alimetu Nisaü’l-İslâm, 4. basım, Dârü'l-kalem, Dımaşk, 1988, 239 sayfa,
18 cm.
Temiz,
Ahmet Emin, Hz. Aişe, Cihan
Yayınları, İstanbul, 2009.
Yemânî,
Muhammed Abduh, Ümmü’l-mü’minîn es-seyyide Âişe (râdiyallâhu anhâ) ve
emânetu’r-rivâye, 2. Baskı, Müessesetu Ulûmi’l-Kur’ân, Cidde, 1432/2011.
Zerkeşî, Bedrüddin (ö. 794/1392), Hz. Âişe’nin Sahâbeye Yönelttiği Eleştiriler,
Yayına Hazırlayan: Bünyamin Erul, Otto
Yayınları, Ankara, 2010.
- el-İcabe
li-iradi ma istedrekethu Aişe ale’s-sahabe, thk. Saîd Efgani, 4.
bs., el-mektebü’l-İslâmî, Beyrut,1390/1970. 184 sayfa, 24 cm.
Makaleler
ve Tebliğler
Alper,
Hülya, “Hz. Âişe’nin Dilinden Hz. Peygamber”, İslâm Kadın ve Toplum (Kadın
Panelleri), Ankara, 2008, 1. Baskı, sayfa 52–59.
Azimli,
Mehmet, “Hz. Aişe’nin Evlilik Yaşı Tartışmalarında Savunmacı Tarihçiliğin
Çıkmazı”, İslâmî Araştırmalar, Ankara, 2003, cilt: XVI, sayı: 1, s. 28–37.
Baried, Baroroh. Un Mouvement de Femmes musulmanes:
Aisyiyah, In: Archipel. Volume 13, 1977,
pp. 129–135. (Bir Müslüman Kadınlar Hareketi).
Baş, Havva – Alparslan, Fatma, “Hz. Aişe”, Diyanet
Aylık Dergi, 101, 1999.
Çelik,
Hüseyin, “Hz. Peygamberin Hz. Âişe ile Olan Evliliğinin Kur’ân’ın
Korunmasına Katkısı”, EKEV Akademi Dergisi - Sosyal
Bilimler -, 2012, cilt: XVI, sayı: 53, s. 77-90.
Coşkun,
Selçuk “Hadislerin Tarihe Arzı”nın Uygulamadaki Bazı Problemleri (Hz. Âişe’nin
Evlilik Yaşı Örnekleminde Bir İnceleme), EKEV Akademi Dergisi - Sosyal
Bilimler -, 2004, cilt: VIII, sayı: 20, s. 177–196.
Darwish, L. “Images of Muslim Women: Aisha, Fatima,
and Zaynab bint Ali in Contemporary Gender Discourse, McGill Journal of
Middle East Studies / Revue d’Etudes du Moyen-Orient de McGill 4 (1996),
pp. 93–132.
Demirel, Harun Reşit, “Hz. Âişe ve
Siyaset (Hadis - Haber ve Tarihi Bilgiler Işığında)”, Yüzüncü
Yıl Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Sayı: 3, Van 2000, s. 123–148.
Demirel, Kudret, “Hazret-i Âişe ve İslam Kadını”, Diyanet İlmi Dergi
[Diyanet İşleri Başkanlığı Dergisi], 1962, cilt: I, sayı: 6, s. 19–21.
- “Hazret-i Âişe ve İslâm Kadını -II-, Diyanet İlmi Dergi [Diyanet
İşleri Başkanlığı Dergisi], 1962, cilt: I, sayı: 7, s. 15–16.
- “Hazret-i Âişe ve İslam Kadını -III-, Diyanet İlmi Dergi [Diyanet
İşleri Başkanlığı Dergisi], 1963, cilt: II, sayı: 1–2, s. 25-27.
- “Hazret-i Âişe ve İslâm Kadını -IV-, Diyanet İlmi Dergi, 1963,
cilt: II, sayı: 3–4, s. 17–19.
Erul, Bünyamin, “Hadiste Eleştirel Yaklaşımın Öncüsü Olarak Hz. Âişe”, İslâmiyât,
Ankara, 2000, cilt: III, sayı: 2 [Kadın özel sayısı], s. 109–129.
- “Hz. Aişe Kaç Yaşında Evlendi? Dokuz mu? On Dokuz mu?”, İslâmî
Araştırmalar, Ankara 2006, cilt: XIX, sayı: 4, s. 637-649.
Fernea,
Elizabeth Warnock / Bezirgan, Basima Qattan, ‘Aishah bint Abu Bakr / Wife of teh
Muhammad, Middle Eastern Muslim Women Speak, University of Texas, Austin
1976. pp. 27-36. [A biographical essay on Seyyedah Aisha (d. 58/678.),
includes selected Ahadith; translations prepared by Suzan Spectorsky.].
Görmez, Hatice Kübra, “Hâne-i Saâdetin Bilge Hanımefendisi Hz. Aişe”, Diyanet
İlmi Dergi, 2009, cilt: XLV, sayı: 1, s. 45-56.
Hatiboğlu, Mehmed Said, “Hazret-i
Âişe’nin Hadis Tenkidciliği”, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi,
1973, cilt: XIX, sayı: , s. 59–74.
İhtiyâr, Üsâme, “Kasîdetu İbn Behîc el-Endelüsî fi
Medîhi’s-Seyyide Aişe: Dirâse li-istıfâi’l-lafz ve Delâlâtihî”, BÜİFD:
Bingöl Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2013, cilt: I, sayı: 2, s.
29-62.
Kahraman, Abdullah, “Kadın Fakihlerin Öncüsü: Hz. Âişe”, Diyanet İlmi
Dergi, 2009, cilt: XLV, sayı: 2, s. 73–90.
Küçük, Hülya, “Hz. Âişe”, Mehir, 1998, sayı: 2, s. 109.
Muhammed Selâm Medkûr, “Mü’minlerin Annesi Hz.
Âişe’nin Fıkhı ve İçtihad Usûlü”, ter. Mücteba Uğur, Diyanet Dergisi,
1977, cilt: XVI, sayı: 2, s. 75–84.
Özkan, Mustafa, “Siyasal-Sosyal Gelişmeler Karşısında Hz. Aişe’nin Duruşu
Üzerine”, Diyanet İlmi Dergi, Ankara
2009, cilt: XLV, sayı: 1, s. 57–74.
Samadi, S.B., The Contribution of Aishah
bint Abu Bakr (The Beloved Wife of the Propeht of Islam) to the Cause of
Learning. IL: 1958; 10 (6): 19–29. [Describes teh role of Seyyedah
Aisha (d.58/678.) in Hadith transmission.].
Savaş, Rıza, “Hz. Aişe’nin Evlenme Yaşı İle İlgili Farklı Bir Yaklaşım”, Dokuz
Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 1995, sayı: 9, s. 139–144.
Tütün, Sevgi, “Taberî Tefsiri’nde Hz. Aişe’nin
Rivayetleri ve Tefsir Metodu”, İSTEM: İslâm San’at, Tarih, Edebiyat ve Mûsikîsi
Dergisi, 2010, cilt: VIII, sayı: 16, s. 99–112.
Yıldırım, Suzan, “Hz. Aişe’nin Evlilik Yaşı Etrafındaki Tartışmalar”, İSTEM:
İslâm San’at, Tarih, Edebiyat ve Mûsikîsi Dergisi, Konya 2004, cilt: II,
sayı: 4, s. 239–247.
Yıldırım, Ömer Faruk, “Teyemmüm Kıssasının Tarihi ve Ayetinin Sebeb-i Nüzûlü
Üzerine” -Hz. Âişe’nin Gerdanlığını Düşürmesinin Mükerrerliği Bağlamında-,
Hadis Tetkikleri Dergisi, 2010, cilt: VIII, sayı: 2, s. 107-127.
Yüksek Lisans Tezleri
Altaş, İlhan, Hz. Âişe’ye Yöneltilen Eleştiriler,
Danışman: Yrd. Doç. Dr. Abdulvahap Özsoy, Atatürk
Üniversitesi Temel İslâm Bilimleri Anabilim Dalı, Hadis Bilim Dalı (Devam
ediyor: http://ktp.isam.org.tr/?url=tezilh/findrecords.php.
15.05.2016).
Ayhan (Biçen), Esma, Hz. Aişe’nin Tefsir
Metodu ve Tefsirdeki Yeri, Danışman: Prof. Dr. Abdulbaki Güneş, Yüzüncü Yıl
Üniversitesi, Temel İslâm Bilimleri Anabilim Dalı, Tefsir Bilim Dalı, 2011.
Aynacı, Mediha, Hz. Aişe’nin İctihadında Takip
Ettiği Usul, Danışman: Prof. Dr. İbrahim Kafi Dönmez, Marmara Üniversitesi Temel
İslâm Bilimleri Anabilim Dalı, İslâm Hukuku Bilim Dalı, İstanbul, 2001.
Bilik, Mahmut, Hz. Âişe’nin Fıkhi Yönü,
Danışman: Yrd. Doç. Dr. Ahmet Güneş, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi,
Temel İslâm Bilimleri Anabilim Dalı, İslâm Hukuku Bilim Dalı, Kahramanmaraş. (Devam
ediyor: http://ktp.isam.org.tr/?url=tezilh/findrecords.php. 15.05.2016).
Görmez, Hatice, Hz. Âişe’nin Tefsir
Rivayetleri, Danışman: Prof. Dr. İdris Şengül, Ankara Üniversitesi
Temel İslâm Bilimleri Anabilim Dalı Tefsir Bilim Dalı, Ankara, 2006.
Hacısalihoğlu, Asiye, İmami Şii
Kaynaklarına Göre Aişe bint Ebubekir, Danışman:
Prof. Dr. Mehmet Ali Büyükkara, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
(Devam
ediyor: http://ktp.isam.org.tr/?url=tezilh/findrecords.php. 15.05.2016).
İla, Sevda, Hz. Âişe ve Peygamber Sonrası
Siyasi Hayattaki Rolü, Danışman: Yrd. Doç. Dr. İsmail Yürük, Çukurova
Üniversitesi Temel İslâm Bilimleri Anabilim Dalı İslâm Mezhepleri Tarihi Bilim
Dalı, Adana, 2007.
Kınar, Kadir, Hz. Âişe’nin İçtihad Metodu ve
Kaynakları, Danışman: Prof. Dr. Halit Ünal, Erciyes Üniversitesi Temel
İslâm Bilimleri Anabilim Dalı İslâm Hukuku Bilim Dalı, Kayseri, 1995.
Mahmat, Emine Cankat, Hz. Aişe'nin Siyasi
Olaylardaki Rolü, Danışman: Yrd. Doç. Dr. Âdem Tutar, Fırat Üniversitesi
İslâm Tarihi ve Sanatları Anabilim Dalı İslâm Tarihi Bilim Dalı, Elazığ, 2004.
Özer, Lütfiye Terzi, Kadının Tefsir İlmindeki
Yeri (Hz. Âişe, Âişe Abdurrahman ve Zeyneb Gazali Örneği), Danışman: Prof.
Dr. Ali Akpınar, Cumhuriyet Üniversitesi Temel İslâm Bilimleri Anabilim Dalı,
Tefsir Bilim Dalı, Sivas, 2010.
Öztürk, Nilgül, Hz. Aişe ve Tefsir İlmindeki
Yeri, Danışman: Doç. Dr. Ahmet Bedir, Harran Üniversitesi Temel İslâm Bilimleri
Anabilim Dalı Tefsir Bilim Dalı, Şanlıurfa, 2007.
Tütün, Sevgi, Taberi’nin Camiu`l-Beyan İsimli
Eserinde Hz. Aişe’den Yapılan Rivayetlerin Tesbiti Ve Değerlendirilmesi, Danışman:
Doç. Dr. Ömer Dumlu, Dokuz Eylül Üniversitesi Temel İslâm Bilimleri Anabilim
Dalı Tefsir Bilim Dalı, İzmir, 1999.
Uslan, Pınar, Hz. Âişe’nin Bayan Öğrencileri,
Danışman: Prof. Dr. Nevzat Âşık, Dokuz Eylül Üniversitesi Temel İslâm Bilimleri
Anabilim Dalı Hadis Bilim Dalı, İzmir, 2003.
Velioğlu, Neriman, Hz. Âişe’nin Hadis
İlmindeki Yeri ve Metin Tenkidi Yöntemleri, Danışman: Yrd. Doç. Dr. Hasan
Yenibaş, Fatih Üniversitesi Temel İslâm Bilimleri Anabilim Dalı, Hadis
Bilim Dalı, İstanbul, 2014.
Yılmaz, Nimet, Hz. Âişe'nin İlk Müslüman
Topluma Sosyolojik Etkileri (Din Sosyolojisi Açısından Karizmatik Tip
Araştırması), Danışman: Prof. Dr. Yümni Sezen, Marmara Üniversitesi Felsefe
ve Din Bilimleri Anabilim Dalı Din Sosyolojisi Bilim Dalı, İstanbul, 1998.
Doktora Tezleri
Erkocaaslan, Recep, Hz. Aişe’nin Hayatı,
Şahsiyeti ve Hz. Peygamber Sonrası İslâm Tarihindeki Rolü, Danışman: Prof. Dr.
İrfan Aycan, Ankara Üniversitesi İslâm Tarihi ve Sanatları Anabilim Dalı, İslâm
Tarihi Bilim Dalı, Ankara, 2016.
el-Belûşî, Abdülgafur Abdülhak Hüseyin, Tahkîk
ve Dirâse ve Tahrîc Müsnedü Âişe min Kitabi Müsnedü İshâk b. Râhûyel (ö.
238/852), el-Câmi’etü’l-İslâmiyye, el-Medinetü’l-Münevvere 1405/1984. (İshâk b.
İbrâhim b. Râhûyel’e ait (ö. 238/852), Müsnedü ümmü’l-Mü’minine Âişe adıyla
Medine’de 1990 yılında basılmıştır.).
Mûsâ Şâhîn Lâşîn, Ümmü’l-Mü’minin Âişe radiyallahu anhâ
fi’l-Kitabi ve’s-Sünne, Külliyye Usulü’d-Dîn, Câmiʻatü’l-Ezher, 1965.
Sabuncu, Ömer, Hz. Âişe’nin Hayatı, Şahsiyeti ve İslâm
Tarihindeki Yeri, Danışman: Prof. Dr. Kasım Şulul, Harran Üniversitesi İslâm
Tarihi ve Sanatları Anabilim Dalı, İslâm Tarihi Bilim Dalı, Şanlıurfa, 2015.
Shaukat, Jamila, A Critical Edition of Musnad Aishah
from Ibn Rahuwaih's Musnad, with an Account of the Author and of Women
Transmitters of Hadith, Doctoral Thesis, University of Cambridge,
Cambridge 1982. [Şevket, Cemile, Müsned Âişe binti Ebî Bekr min Kitâb
Müsnedi İshâk b. Râhveyh, Cambridge Üniversitesi, Doktora Tezi, Tahkîk:
Cemile Şevket.]
Hz. AİŞE İLE İLGİLİ ÇALIŞMALAR
Kitaplar
Abu al-Nasr, ‘Umar,
Ali wa A’ishah: wasf jadid lil-khuşumah al-siyasiyah baynahuma, wa atharuha fi
tarikh al-İslâm, Cairo, 1947, 135 p., 20 cm.
Âişe Abdurrahman bintü’ş-Şatı’, Rasûlullah’ın Annesi ve Hanımları, çev.: İsmail Kaya, Konya: Uysal
Kitabevi, 6. Baskı, 1994.
Ali Cemmâîlî, Ebû Muhammed Takıyyüddin Abdülganî b. Abdilvâhid
(ö. 600/1203), Hadisü’l-ifk, tahkîk: Ebû İsmail
Hişâm b. İsmâil Sekka, Âlemü'l-Kütüb, Riyad, 1405/1985. 79 sayfa, 24 cm.
Erkocaaslan, Recep, Hz.
Peygamber Dönemi Savaşlarından Benî Mustalik Gazvesi ve İfk Olayı, Araştırma
Yayınları, Ankara, 2016.
Gılâbî, Muhammed b. Zekeriyya b. Dînâr; Vak’atü’l-Cemel,
Thk.: Şeyh Muhammed Hasen Âl-i Yâsîn, Bağdat, 1970.
Roberts,
Joseph Bradin, Early Islamic Historiography: ideology and methodology, Columbus:
The Ohio State University, 1986.
Saîd Fâyiz Saîd ‘Azzâm; Merviyyâtü’l-Vak’ati’l-Cemel
Dirâse ve Tahkîk-; Basılmamış Doktora Çalışması, Amman, 1992.
Seyf b. Ömer el-Esedî (ö. 200/816), Kitab al-Ridda wa’l-Futuh and Kitab al-Jamal wa
Masir Aisha wa Ali (= Kitabü’r-Ridde ve’l-Fütuh ve Kitabü'l-Cemel ve Mesir Aişe
ve Ali); ed. Qasim Samarrai, Smitskamp Oriental Antiquarum, Leiden 1995. 1.
c. (406 s.); 2. c. (18, 248 s.).
- el-Fitnetü ve Vak’atü’l-Cemel; Tasn: Ahmet
Râtib Armûş, Beyrut, 1993.
-
Kitâb al-ridda wa'l-futuh and kitâb al-Jamal wa masir Aisha
wa Ali = Kitâbü'r-ridde ve'l-fütuh ve kitâbü'l-Cemel ve mesir Aişe ve Ali. ed. Qasim
Samarrai, Leiden : Smitskamp Oriental Antiquarum, 1995. 2. c. (18, 248 s.), 24
cm.
Ömer Sabuncu, Müminlerin
Anneleri, “Âişe bt. Ebû Bekr”, Ed. Adnan Demircan-Ömer Sabuncu, Siyer Yayınları,
İstanbul 2017.
Makaleler ve Tebliğler
Aisha Geissinger, The Exegetical
Traditions of cĀcisha: Notes on their Impact and Significance, Journal
of Qur’anic Studies. C. 6, S. 1, Page 1-20, Edinburg, 2004.
Aksu, Ali, İfk Olayı Üzerine Bir Değerlendirme, Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi
Dergisi, Sivas, 2004, cilt: VIII/1. s. 1–21.
Algül, Hüseyin, “İslam Tarihinden
Örneklerle İftira Olayına Tahlili Bir Bakış”, Diyanet İlmi Dergi, 33/1,
Ankara 1997 (“İslam Tarihinden Örneklerle İftira Olayına Tahlili Bir Bakış”, Uludağ
Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 9, Bursa 2000).
Aslantürk, Hümeyra, Kur’an’ın İfk Hadisesini Beyanı
Bağlamında İnsanlığa Sunduğu Evrensel Mesajlar, Süleyman Demirel
Üniversitesi İlahiyat Fakültesi, VII. Kutlu Doğum Sempozyumu, Isparta,
2004.
Ersöz, İsmet, “Kur’an’da İfk Olayı”, Diyanet İlmi Dergi [Diyanet İşleri
Başkanlığı Dergisi], 1988, cilt: 24, sayı: 1, s. 47–56.
Kara, Seyfullah, “İfk Olayının Etkileri ve Olayla İlgili Ortaya Konan
Tavırlar”, Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 343–382.
Spellberg,
Denise, A., Nizam al-Mulk’s Manipulation of Tradition; Aisha and the Role of
Women in the Islamic Government MW; 1988; 78: 111-17.
-
Political Action and Public Example: Aisha and the
Battle of the Camel, Women in Middle
Eastern History:Shifting boundaries in sex and gender. Ed. N. R. Keddie, B. Baron, New Haven: Yale
University Press, 1991, pp. 45-57.
Ümmü’l-Mü’minin
Âişe, Mecelletü’l-Ezher, XXI, 809-813.
Yüksek Lisans Tezleri
Erkocaaslan, Recep, Hz.
Peygamber Dönemi Savaşlarından Benî Mustalik Gazvesi ve İfk Olayı, Danışman:
Doç. Dr. Murat Akgündüz, Harran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Şanlıurfa, 2008.
Gümüş, Aliye, İfk Hadisinin Tahlili, Danışman:
Prof. Dr. Bünyamin Erul, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara,
2008.
Kocaışık, İbrahim, Seyf Bin Ömer’in Cemel Vakʻası Hakkındaki Rivayetleriyle Diğer
Rivayetlerin Mukayesesi, Danışman: Prof. Dr. İsmail Yiğit, Marmara
Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul, 2004.
Tunç, Yusuf, Cemel
ve Sıffin Savaşlarında Tarafsız Kalan Sahabîler, Danışman: Prof. Dr. Rıza
Savaş, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir, 2009.
Sonuç
Hz. Âişe, Hz. Peygamber’le
küçük yaşta evlenmiş, onun yanında yetişmişti.
Hz. Âişe, Hz. Peygamber vefat ettiği zaman çok genç olmasına rağmen Kur’ân-ı
Kerîm’i ve Hz. Peygamber’in sünnetini en iyi bilen, anlayan ve muhafaza eden
sahâbîlerin başında yer alır. O hem baba evinde, hem Hz. Peygamber’in yanında
anlayış kabiliyeti, öğrenme arzusu ve kuvvetli hâfızası sayesinde iyi bir
şekilde yetişti. Bu sayede İslâm esaslarının en seçkin öğreticilerinden oldu.
Hz. Âişe, Hz. Peygamber’in hadis ve sünnetinin daha sonraki
nesillere aktarılmasında önemli bir rol üstlendi. Çoğu doğrudan doğruya Hz.
Peygamber’den olmak üzere 2210 hadis rivayet etti. Hz. Âişe, Hz. Peygamber
zamanından başlamak üzere kadınların eğitim ve öğretimiyle yakından meşgul
oldu. Ondan ders dinleyen ve hadis nakleden birçok bayan vardı. Bu meyanda
hanımlara büyük bir örneklik teşkil etti.
Saydığımız bu durumların yanı
sıra Hz. Âişe; evlilik esnasındaki yaşı konusu, İfk hadisesinin toplumda tartışmalara yol açması, Cemel
Savaşı’nın Müslümanlar arasında meydana gelen
ilk iç savaş olarak tarihe geçmesi gibi sebeplerle önemli tarihî bir kişiliktir.
Bundan dolayı hakkında pek çok çalışmalar yapılmış, tezler hazırlanmıştır. Bu
çalışma ile ilgili kişilere fayda sağlayacağı düşünülmüş; mükerrer çalışmaların
önüne geçilebileceği hedeflenmiştir.
Bibliyografya
Aydın, Cemal Abdullah, Hadiste Tahric, Danışman:
Prof. Dr. İbrahim Canan, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü,
İstanbul, 2009.
Demircan, Adnan, Cumhuriyet Dönemi (1923-2014) İslâm
Tarihi ve Medeniyeti Bibliyografyası, Beyan Yayınları, İstanbul, 2016.
Hulefâ-i Râşidîn Dönemi Bibliyografyası, İSTEM, yıl:
3, sayı: 6, Konya, 2005, s. 303-366.
İnternet Siteleri,
Yüksek Öğretim Kurulu (www.yok.gov.tr);
(www.dinbilimleri.com), Bilkent Library Information Services System
(www.bliss.gen.tr), Milli Kütüphane (www.mkutup.gov.tr) ve Türkiye Diyanet
Vakfı İslam Ansiklopedisi (www.isam.org.tr).
Suheyb Hasan Abdulgaffâr, Bibliyografya,
el-Kütüb ve’l-Makâlât ani’l-Hadîs ve’s-Sünne bi’l,Lugati’l-İncilîziyye,
Lübnân, 1424/2003.
* Harran Üniversitesi İlahiyat Fakültesi İslâm Tarihi
Ana Bilim Dalı Öğretim Üyesi. omersabuncu@gmail.com. Bu çalışma, Harran Üniversitesi İlahiyat Fakültesi
Dergisi’nin 33. sayısında yer alan Hz.
Âişe Hakkında Yapılmış Çalışmalar Bibliyografyası adlı çalışmamızın gözden geçirilmiş halidir.
[1] el-Endelüsî, Ebî İmrân
Mûsâ b. Muhammed Abdullah el-Vâiz (h. 6. yüzyıl), Kasîdetu el-Vâ‘iz
el-Endelüsî fî Menâkibi ümmi’l-mü’minin es-Sıddîka Âişe, thk. Fehd b. Abdurrahmân
b. Süleymân er-Rûmî, Riyâd, Mektebetü’t-tevbe neşri, 1418/1998, 71 sayfa.
[2] Kasideden ilk birkaç
beytini burada vermek istiyoruz. “Ben kim, Mü’minlerin Annesi kim! Hidayete;
Ermiş seveni, buğzeden düşmüş dalâlete”. “Açıklama getirerek üstünlüğüne; Derim
tercümanlık yaparak sözüne”. “Muhammed’in kabrine gelme ey buğzeden bana; Ev
benim evim, mekân benim mekânım zira”. (el-Endelüsî, Kasîde, s. 53).
[3] Bu araştırma Arapça olarak
kaleme alınmış olup, İbn Behîc el-Endülüsî’nin, Hz. Âişe’ye methiye olarak yazmış
olduğu yukarıda bahsettiğimiz kasideyi lafız ve delalet açısından ele almaktadır. Üsâme İhtiyâr,
“İbn Behîc el-Endelûsî’nin Hz. Aişe’ye Methiyesi (Lafız ve Delalet Açısından
Bir Araştırma)”, Bingöl
Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, S. 2 (2013/2), s.
29-61.
[4] Hz. Âişe ile ilgili
bölüm eserin 4. Cildinde, sayfa 301-378 arasında yer almaktadır.
(İbn Teymiyye, Ebü’l-Abbas Takıyyüddin Ahmed b. Abdülhalim (ö. 728/1328), Minhacü’s-sünneti’n-Nebeviyye,
thk. Muhammed Reşâd Sâlim, Riyad, Câmiatü’l-İmam Muhammed b. Suud el-İslâmiyye,
1986). Ayrıca bu kısımlar tahkik edilerek müstakil olarak da yayınlanmıştır.
(Şübühât havle’s-Sahâbe ve’r-red aleyhâ: Ümmü’l-Mü’minîn Âişe, takdim ve
thk. Muhammed Mâlullah, Mektebetü İbn Teymiyye neşri, 102 sayfa, 1410/1989).
[5] es-Sekkâf, Alevî b. Abdülkadir (Editör), Âişetu
Ümmü’l-Mü’minîn, Mevsûatün ilmiyyetün an hayatihâ ve fadlihâ ve mekânetihâ
el-ilmiyyeti ve alâkatihâ biâli’l-beyti ve reddi’ş-şübuhâti havlehâ,
Zahran/Suudi Arabistan: Müessesetü’d-düreri’s-seniyye neşri, 1434/2013, 1.
Baskı, 1168 sayfa.
[6] el-Gufeylî, Fehd b.
Muhammed b. Muhammed, es-senâ el-vehhâc fî sinni Âişe inde’z-zevâc,
Riyâd, Dâru’s-samî‘î, 481 sayfa, 1432/2011.
[7]
Denise, A. Spellberg, Politics, Gender, and the Islamic Past: The Legacy of
Aisha bint Abi Bakr, New York: Columbia University, 1994, s. 191.
Spellberg, Hz. Âişe’yi anlattığı bu çalışmasıyla “5. Dost İslâm'a Hizmet
Ödülü”ne lâyık görülmüştür. Spellberg, “Ödül beni şereflendirmek için değil,
başka bir kadına; Batı’da çok daha iyi tanınmayı hak eden Hz. Âişe’ye yine
kadınlar tarafından verildi. Hz. Âişe’nin hayat hikâyesi ve bâki etkisi,
Müslüman kadınların geçmişte de, şimdi de zeki ve güçlü olduklarını, genelde
yanlış bir şekilde tasvir edildikleri gibi sessiz ya da pasif olmadıklarını
öğrencilerime öğretmek için bana ilham verdi.” demiştir.
[8] Ömer
Sabuncu, Müminlerin Anneleri, “Âişe bt. Ebû Bekr”, Ed. Adnan
Demircan-Ömer Sabuncu, Siyer Yayınları, İstanbul 2017, s. 238.
0 yorum:
Yorum Gönder