أعوذ بلله، بسم الله...
قُلْ هُوَ اللّٰهُ اَحَدٌۚ(1). اَللّٰهُ الصَّمَدُۚ(2). لَمْ يَلِدْ وَلَمْ يُولَدْۙ(3). وَلَمْ يَكُنْ لَهُ كُفُواً اَحَدٌ. (4)
GENEL BİLGİ
Mushaf’ın 112. Sûresi. Kuvvetli görüş, Mekke’de nazil olduğu. 22. Sûre olarak indiği tahmin edilmekte. Dört ayetten müteşekkil. Sûrede Yüce Allah tanıtılır, insandan ve diğer varlıklardan farkı dile getirilir, tehzihî sıfatlarına işaret olunur. Müşrikler başta olmak üzere bütün kâfirlerin Yüce Allah hakkındaki iddialarına cevap verilir.
Ahad: Mutlak bir
olan, hiçbir şekilde ortağı bulunmayan. Samed: 1. Her şey kendisine
muhtaç. 2. Hiç bir boşluk ve eğriliği bulunmayan, hiçbir şeye ihtiyaç duymayan,
eksik ve gediği olmayan. 3. Üzerine toz bile konmayan; lekesiz, tertemiz; her
türlü şüpheden ve şaibeden uzak. Doğurmadı ve doğmadı: bir çocuğa veya
anne-babaya ihtiyaç duymayan, öncesiz ve sonrasız, her daim var olan. Dengi
bulunmayan: Kendine denk bir eş veya denk olabilecek hiçbir varlık
bulunmayan.
YORUMLAR
1. Sade ve öz yorum:
De ki: Allah birdir. Allah sameddir. Ne doğurdu ne doğdu ne de bir kimse
O’na denk oldu.
2. Açıklamalı yorum:
De ki: Allah bir, yegâne, asla ortağı yok. Her şey O’na muhtaç, O kimseye muhtaç değil. Ne neslini sürdürmek
için doğurmaya ne de var olabilmek için anne-babaya ihtiyacı var. Eş, dost ve
akraba anlamında O’na denk bir varlığın olması da söz konusu değil.
3. İlk muhataplar olan Müşriklerin,
Yahudilerin, Hıristiyanların ve Mecusilerin yanlış tanrı anlayışlarına cevap
teşkil eden yorum:
De ki: Müşriklerin iddialarının aksine Allah bir. Müşriklerin, Yahudilerin
ve Hıristiyanların iddia etiği gibi O’nun çocuk edinmeye ihtiyacı yok. Ne Îsâ
ve Üzeyir Allah’ın oğlu ne de melekler kızları. Hepsi yarattığı kulları. Eğer öyle
olsaydı Allah da doğmuş olurdu ve bir anne-babası olurdu. O’nun anne-babaya
ihtiyacı yok. Mecusilerin iddia ettiği
gibi O’na denk bir kötülük tanrısının olması da söz konusu değil. O’nun ortağı,
dengi ve benzeri yok.
4. Yüce Allah’ın tehzihî/selbî sıfatlarının
tümünü ifade eden yorum:
De ki: Allah var olan, bir ve ortağı bulunmayan (Vücûd ve Vahdaniyet).
Allah kendi kendine yeten ve hiç bir şeye ihtiyaç duymayan, aksine her şey O’na
muhtaç (kıyam bi nefsihî). O’nun anne-baba gibi öncesi, çocukları gibi
ardılı yok. Çünkü O ezelî ve ebedî (kıdem ve beka). O hiçbir
dengi olmayan ve hiçbir şeye benzemeyen (muhalefetün li’l-havadis).
5. İnsanın Allah karşısındaki konumunu yani
kulluğunu, muhtaçlığını, acizliğini, eksikliğini anlatan yorum:
De ki: Ey insanlar! Siz Allah gibi tek ve yalnız olamazsınız. Yalnızlık
ancak Allah’a mahsus. Çünkü O tek ve ortağı olmayan. Sizin içinizde yemek için mide,
hava almak için akciğer boşluğu bulunur. Her daim yemeye, içmeye ve nefes
almaya muhtaçsınız. Dünyaya gelmeniz için anne-babaya, neslinizin devamı için
evlenmeye ve çocuk yapmaya muhtaçsınız. Aile kuracağınız bir eşe, konuşacağınız
dostlara, alış-veriş yapacağınız pazara muhtaçsınız. Başta eşiniz olmak üzere etrafınızda
bulunan herkes sizin denginiz. Çünkü hepiniz birbirinizdensiniz. Kadın olmadan
erkek, erkek olmadan kadın olmaz ve toplumdan uzak insan yaşayamaz. Siz tek
olamazsınız ve ihtiyaçtan kurtulamazsınız. Tek olan ve muhtaç olmayan sadece Yüce
Allah.
6. Günümüzdeki ateistlere, deistlere ve
agnostiklere cevap veren yorum:
De ki: Ateistlerin
ve agnostiklerin iddialarının aksine gerçek anlamda bir tanrı var. O tanrı
da Allah. O bir ve hiçbir şeye muhtaç değil. Deistlerin iddialarının aksine evrende
bulunan her şey, varolabilmek ve varlığını devam ettirebilmek için O’nun
yaratmasına ve yönetmesine muhtaç. O her daim yaratır. Ne zaman ve mekân kalıbı
içinde ne de sebep-sonuç işleyişine tabi. O’nun öncesi ve sonrasından söz
edilemez, varlığı kedinden ve kendi kendine yeten; eşi, benzeri, dengi olmayan
ve bunlara ihtiyaç duymayan.
7. Hırs ve tamahkârlık girdabına giren insanı
uyaran yorum:
De ki: Yegâne varlık sadece Yüce
Allah. Siz asla O’nun gibi her şeye sahip olamazsınız. Sizin doymak bilmeyen
mide ve nefessiz kalamayan akciğer gibi boşluklarınız var. Bedeniniz bir sürü eğriliklerden
oluşur. Hiçbir estetik müdahale istediğiniz sonucu vermez. Göz çukurunuzu bir
avuç toprak doldurur. Siz ezeli değilsiniz, var olmak için anne-babaya
muhtaçsınız; ebedi de değilsiniz, neslinizin devamı için çocuk yapmak
zorundasınız. Çocuk yapmak için bir eşe muhtaçsınız. Etrafınızdaki bütün
insanlar size denk. Mal biriktirmekle, güç elde etmekle bu denklikten
kurtulamazsınız. Ne boyca dağları aşabilir ne yerin dibine inebilirsiniz.
İsteseniz de Allah’ın yarattığı evrenin dışına çıkamazsınız. Siz, denginiz olan
insanlarla yaşamaya muhtaç ve mecbursunuz. Bütün bu ihtiyaç ve eksiklikleri
taşımayan yegâne varlık sadece Yüce Allah.
20 Zilhicce 1441 / 10 Ağustos 2020
Meraklısına
Matüridî, Te’vilâtü’l-Kur’ân,
nşr. Bekir Topaloğlu-Ahmet Vanlıoğlu, İstanbul 2006, Mizan Yayınları.
Ebü’l-Leys, Tefsîru’s-Semerkandî,
Beyrut 1427/2006.
Zemahşerî, el-Keşşâf,
nşr. Muhammed Said Muhammed, Kahire ts. Daru’t-Tevfikiyye.
Farheddin er-Razî,
et-Tefsîru’l-Kebîr, İhyau’t-Turasi’l-Arabî, XIV, 86-93.
Beydavî, Envarü’t-tenzîl
ve esrarü’t-te’vîl, nşr. Nasurüddin Ebu Said, Beyrut 2001.
Safedî, Keşfü’l-esrâr
ve hetkü’l-estâr, nşr. Bahattin Dartma, İstanbul 2019.
İhlas Sûresini
tefsir eden kısımlar.
0 yorum:
Yorum Gönder